W środowisku szpitalnym, gdzie zapobieganie zakażeniom jest priorytetem, a dekontaminacja sprzętu ma bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo pacjentów i personelu medycznego, wiedza o prawidłowej obsłudze narzędzi chirurgicznych jest kluczowa. Centralna Sterylizatornia (CS) to dział usługowy szpitala odpowiedzialny za ten proces, w którym dekontaminacja obejmuje czyszczenie, dezynfekcję i sterylizację. Choć profesjonalny personel w CS dba o stan narzędzi, zrozumienie podstawowych zasad sterylizacji jest niezbędne w każdym miejscu, gdzie używane są wyroby medyczne, zwłaszcza wysokiego ryzyka, takie jak narzędzia chirurgiczne.
Niezwłoczne Postępowanie z Narzędziami po Użyciu
Kluczową zasadą, która pomoże zachować narzędzia w dobrej formie przez długi czas, jest zminimalizowanie czasu między użyciem a czyszczeniem. Narzędzia i sprzęt muszą być przygotowane w taki sposób, aby jak najszybciej pozbyć się z narzędzi pozostałości tkanek ludzkich i detergentów.
Należy więc natychmiast przystąpić do dekontaminacji, aby nie dopuścić do zaschnięcia zanieczyszczeń i utworzenia biofilmów. Zaschnięte warstwy brudu są szczególnie trudne do usunięcia, wymagają silnych działań mechanicznych i agresywnej chemii, co może negatywnie wpływać na narzędzia. Szczególnie wrażliwe na utrwalenie zanieczyszczeń są elementy takie jak zawory, szczeliny, zamki czy rurki o małym przekroju.
Zgodnie z wytycznymi, wyroby wielokrotnego użytku należy transportować z miejsca wykorzystania do miejsca dekontaminacji w szczelnie zamkniętych pojemnikach. Jeśli czas transportu do miejsca sterylizacji nie przekracza 3 godzin, wstępne mycie z dezynfekcją w miejscu użycia nie jest wymagane. Jednak w przypadku, gdy instrukcja wytwórcy zaleca wstępne przygotowanie (np. nawilżanie, demontaż, przepłukanie) bezpośrednio po użyciu, należy bezwzględnie zastosować się do jego zaleceń.
Wskazówka Beryl Med:
Przygotowując wyroby do transportu i dekontaminacji, należy pamiętać o specyfice nowoczesnych instrumentów. Beryl Med oferuje szeroki asortyment specjalistycznych wyrobów, w tym między innnymi: narzędzia laparoskopowe (np. klipsownice do laparoskopii, klipsownice do chirurgii otwartej, nożyczki wielorazowe, narzędzia do laparoskopii Limited‑use™ oraz pistolety wielorazowe do biopsji gruboigłowej), które — ze względu na swoje przeznaczenie do wielokrotnego użycia — wymagają właściwego postępowania pozabiegowego
Proces Mycia (Czyszczenia)
Mycie jest najważniejszym krokiem w procesie przygotowania narzędzi, ponieważ nieefektywne czyszczenie może negatywnie wpłynąć na skuteczność wyjaławiania. Czyszczenie polega na usunięciu obcego materiału (brudu) przez działanie mechaniczne, przy użyciu wody i detergentów.
Wybór metody mycia narzędzi: Choć wciąż stosuje się czyszczenie ręczne, należy pamiętać, że powinno być ono wybierane tylko wtedy, gdy nie ma możliwości zastosowania innej metody, ponieważ mycia ręcznego nie można efektywnie kontrolować (inaczej niż kontrola optyczna). Proces maszynowy w automatycznych myjniach-dezynfektorach jest zdecydowanie najbardziej zalecany, ponieważ zapewnia powtarzalne wyniki, eliminuje wpływ czynnika ludzkiego i pozwala na kontrolę i walidację parametrów procesu.
Mycie ręczne i woda: Podczas mycia ręcznego należy stosować preparaty aktywnie czyszczące i niepowodujące utrwalania białka. Płukanie pod ciepłą, lecz nie gorącą wodą jest kluczowe, ponieważ zbyt wysoka temperatura może spowodować ścinanie się białek z pozostałości tkanek, utrudniając ich usunięcie. Ogólnie, wyższa temperatura wspomaga usuwanie tłuszczy, ale utrudnia wymywanie zanieczyszczeń białkowych. Do czyszczenia najlepiej używać wody uzdatnionej lub demineralizowanej. Woda wodociągowa (twarda woda) ma wyższe napięcie powierzchniowe, co utrudnia czyszczenie, pogarsza skuteczność mycia i powoduje wytrącanie trudno rozpuszczalnych soli i osadów, co może prowadzić do matowienia i korozji.
Dobór środków chemicznych: Preparaty czyszczące muszą ułatwiać zwilżanie powierzchni, zmniejszać napięcie powierzchniowe i zmieniać pH, co prowadzi do rozkładu wielu substancji tworzących brud.
- Preparaty alkaliczne (pH > 10) szybko rozkładają zanieczyszczenia, w tym białkowe, i zmydlają tłuszcze, a także nie utrwalają zanieczyszczeń. Należy jednak sprawdzić kompatybilność materiałową, ponieważ niektóre preparaty alkaliczne mogą szkodzić aluminium, miedzi, złączom klejonym i optyce.
- Preparaty enzymatyczne (zawierające proteazy) stopniowo rozkładają zanieczyszczenia białkowe. Działanie myjące opiera się głównie na tenzydach, które obniżają napięcie powierzchniowe, a enzym wzmacnia skuteczność usuwania protein. Należy pamiętać, że wysoka temperatura niszczy enzymy, dlatego proces mycia musi przebiegać w temperaturze zgodnej z instrukcją producenta (np. w myjkach ultradźwiękowych (UD) temperatura powinna wynosić 30°C–40°C; powyżej 50°C może dojść do denaturacji białek).
Prawidłowe szczotkowanie i płukanie: Podczas ręcznego mycia narzędzi należy dokładnie czyścić wszystkie zakamarki i przepłukać wąskie kanały. Do szczotkowania powinno się używać specjalnych szczotek z miękkiego nylonu, co zapobiega powstawaniu uszkodzeń w stali, które mogłyby prowadzić do korozji.
Zakończeniem każdego procesu czyszczenia jest płukanie, które ma na celu usunięcie wszystkich zanieczyszczeń, włącznie z detergentami. Płukanie musi być dokładne, szczególnie w trudnodostępnych miejscach.
Wskazówka Beryl Med:
Narzędzia o złożonej konstrukcji (w tym narzędzia do endoskopii sztywnej) mogą być poddawane czyszczeniu ultradźwiękami, pod warunkiem, że producent dopuszcza tę metodę. Dla narzędzi krytycznych, takich jak klipsownice laparoskopowe (dostępne w tytanowej wersji Vclip® i LigaV® oraz polimerowej Click’av®), precyzja czyszczenia jest kluczowa. Pamiętaj, aby narzędzia były całkowicie zanurzone, otwarte i ułożone obok siebie, a nie jedno na drugim, by zapobiec powstawaniu „martwych stref”.
Końcowe Etapy: Konserwacja i Przechowywanie
Po czyszczeniu należy unikać umieszczania razem narzędzi wykonanych z różnych metali. Kontakt taki może prowadzić do wymiany jonów i trwałych zabrudzeń. Przed umieszczeniem w autoklawie narzędzia muszą być dokładnie wyczyszczone, wysuszone i nasmarowane. Smarowanie narzędzi odpowiednimi, specjalistycznymi olejami do konserwacji jest etapem, który znacząco wydłuża żywotność sprzętu.
Zestawy powinny być przechowywane w suchych pomieszczeniach. Należy unikać przechowywania ich w zwykłej folii plastikowej, ponieważ ograniczenie dostępu powietrza może prowadzić do tworzenia się pary wodnej, co szkodzi narzędziom.
Kontrola i Dokumentacja Procesu
W placówkach medycznych każdy z poszczególnych etapów dekontaminacji musi być powtarzalny, kontrolowany i udokumentowany. Walidacja procesu czyszczenia jest kluczowym aspektem funkcjonowania Centrum Sterylizacji. Należy prowadzić i przechowywać dokumentację przeprowadzonego procesu dekontaminacji przez 10 lat.
Dokumentacja procesów maszynowych powinna zawierać m.in. wykaz mytych wyrobów, zapis parametrów mycia, wynik wskaźnika chemicznego kontroli mycia oraz datę i autoryzację personelu wykonującego. W przypadku mycia manualnego dokumentacja powinna zawierać rodzaj i stężenie preparatu, nazwę wyrobów, identyfikację użytkownika i pracownika oraz wyniki badania kontroli pozostałości białkowych, jeżeli było użyte.
Wskazówka Beryl Med:
Personel medyczny często wykonuje wiele czynności związanych z myciem i dezynfekcją, narażając dłonie na silne wysuszenie i uszkodzenie skóry. Pamiętajmy również o sobie! Dłonie personelu medycznego, narażone na częste mycie i dezynfekcję, potrzebują regeneracji. Krem do rąk Medicalm to produkt stworzony specjalnie dla profesjonalistów medycznych, który dzięki zawartości witaminy E, kwasu hialuronowego i betaglukanu silnie regeneruje i zapewnia idealną hydratację skóry, chroniąc przed uszkodzeniami i wspierając syntezę kolagenu